قابلیت‌های نرم‌افزارهای ضدویروس

در قسمت‌های قبلی از این مجموعه مقالات ضمن معرفی انواع ویروس‌ها و سایر برنامه‌های مختل کننده امنیت، چگونگی کشف ویروس‌ها توسط برنامه‌های ضدویروس و تعدادی از قابلیت‌های برنامه‌های ضدویروس بیان شد. در این مقاله چند قابلیت‌ مهم نرم‌افزارهای ضدویروس مورد بررسی قرار می‌گیرد.

تفاوت بین نسخه‌های ضد ویروس

همه نرم‌افزارهای ضد ویروس عمل واحدی را انجام می‌دهند که همان اسکن فایل‌ها و پاک‌سازی موارد آلوده می‌باشد. بعضی از آنها حتی از موتورهای اسکن یکسانی برای شناسایی ویروس‌ها بهره می‌گیرند. تفاوت اصلی بین این محصولات در کیفیت واسط کاربر، سرعت و دقت محصول و قابلیت‌های خاص (مانند اسکنر‌های e-mail، بروز رسانی‌های خودکار زمان بندی شده، اسکن‌های ابتکاری و ...)‌ می‌باشد.

در حال حاضر با توجه به اتصال اکثر کامپیوترها به شبکه اینترنت و خطرات گسترده‌ای که از این طریق کاربران را تهدید می‌کند تامین امنیت در برابر ویروس‌هایی که از طریق اینترنت انتقال می‌یابند اهمیت زیادی دارد. از سوی دیگر اینترنت می‌تواند به عنوان ابزاری برای بروز نگه‌داری نرم‌افزارهای ضدویروس مورد استفاده قرار گیرد.

محافظت در مقابل خطرات ایمیل (۱)

مقدمه

می خواهیم ببینیم چرا نرم افزار ضدویروس بتنهایی برای محافظت سازمان شما در مقابل حمله ویروسهای کامپیوتری فعلی و آینده کافی نیست. علاوه بر اینها گاهی به ابزاری قوی برای بررسی محتوای ایمیلها برای حفاظت در مقابل حملات و ویروسهای ایمیل (منظور از ویروس ایمیل ویروسی است که از طریق ایمیل گسترش می یابد) و جلوگیری از نشت اطلاعات نیاز است. اما در هر صورت رعایت بعضی نکات همیشه توسط کاربران الزامی است.

شما می توانید مقالات ویروس و ضدویروس و طرزکار برنامه های ضدویروس را نیز مطالعه کنید.

خطرات ویروسهای ایمیل و اسبهای تروا

استفاده گسترده از ایمیل راه ساده ای را برای گسترش محتویات مضر در شبکه ها پیش روی هکرها قرار داده است. هکرها براحتی می توانند از حصار ایجاد شده توسط یک فایروال از طریق نقب زدن از راه پروتکل ایمیل عبور کنند، زیرا فایروال محتویات ایمیل را بررسی نمی کند. CNN در ژانویه ۲۰۰۴ گزارش داد که ویروس MyDoom هزینه ای در  حدود ۲۵۰ میلیون دلار را  بدلیل آسیب های وارده و  هزینه های پشتیبانی فنی  بر شرکتها تحمیل کرده است،  این در حالیست که  NetworkWorld   هزینه های مقابله با  Blaster، SoBig.F، Wechia و سایر ویروسهای ایمیل تا سپتامبر ۲۰۰۳ را تنها برای شرکتهای ایالات متحده ۳/۵ میلیارد دلار ذکر کرد. (یعنی عدد ۳۵ با هشت تا صفر جلوش!!!)

بعلاوه،  از ایمیل برای نصب اسبهای تروا استفاده می شود که مشخصاً سازمان شما را برای بدست آوردن اطلاعات محرمانه یا بدست گیری کنترل سرورتان، هدف می گیرند. این ویروسها که خبرگان امنیت از آنها بعنوان ویروسهای جاسوسی یاد می کنند، ابزار قدرتمندی در جاسوسی صنعتی بشمار میروند! یک مورد آن حمله ایمیلی به شبکه مایکروسافت در اکتبر۲۰۰۰ است که یک سخنگوی شرکت مایکروسافت از آن بعنوان “یک عمل جاسوسی ساده و تمیز” یاد کرد. برطبق گزارشها، شبکه مایکروسافت توسط یک تروای backdoor که به یک کاربر شبکه توسط ایمیل ارسال شده بود، هک شد.

نبرد فیلترها و تولیدکنندگان اسپم (۲)

بازخورد توسط حشرات وبی!

یک مکانیسم بازخورد چیزی است که اِوا به آن نیاز دارد. اگر او می‌دانست که کدام پیامهایش به آلیس رسید و کدامها نرسید، می‌توانست با استفاده از یک فیلتر تطبیقی و با پیامهای رسیده و نرسیده به آلیس، این فیلتر را آموزش دهد.

اِوا این کار را با بمباران کردن صندوق پستی آلیس با پیامهایی که حاوی متنهای تصادفی هستند انجام می‌دهد. پیامهای رسیده به آلیس احتمالا دارای کلمات مفید و پیامهای نرسیده دارای کلمات شبه اسپم هستند. بعد از مدتی او اطلاعات کافی برای تشخیص ارسال پیامهای به آلیس خواهد داشت.

ویروس و ضدویروس

حجم عظیم ویروس ها، کرم ها، ایرادات نرم افزارها و تهدیدهای ناشی از آنها، نرم افزارهای ضدویروس را تبدیل به یکی از ابزارهای لازم برای همه کامپیوترها نموده است. در صورت آلوده شدن یک کامپیوتر به ویروس بسته به نوع آن ممکن است مصائب مختلفی برای سیستم کامپیوتری بوجود آید که در پاره ای موارد جبران آن ها هزینه های زیادی را تحمیل می کند. آسیب های بعضی از ویروس ها به گونه ای است که آثار سوء آن ها را به هیچ وجه نمی توان از بین برد. مستقل از نوع ویروسی که باید با آن مقابله شود نیاز به برنامه های ضد ویروس همواره وجود دارد و در شرایطی که محصولات ضد ویروس متنوعی تولید شده اند، انتخاب نرم افزار مناسب دغدغه کاربران می باشد.

این مقاله ضمن معرفی انواع ویروس ها، نحوه عمل کرد برنامه های ضدویروس و انواع ویروس هایی که ضدویروس ها شناسایی و پاکسازی می کنند را معرفی می کند. همچنین اطلاعاتی که برای انتخاب ابزار مناسب لازم است بیان شده و تعدادی از برنامه های ضد ویروس با هم مقایسه  خواهند شد.

ویروس چیست؟

ویروس های کامپیوتری برنامه هایی هستند که مشابه ویروس های بیولوژیک گسترش  یافته و پس از وارد شدن به کامپیوتر اقدامات غیرمنتظره ای را انجام می دهند. با وجودی که همه ویروس ها خطرناک نیستند، ولی بسیاری از آنها با هدف تخریب انواع مشخصی از فایل ها، برنامه های کاربردی و یا سیستم های عامل نوشته شده اند.

 ویروس ها هم مشابه همه برنامه های دیگر از منابع سیستم مانند حافظه و فضای دیسک سخت، توان پردازنده مرکزی و سایر منابع بهره می گیرند و می توانند اعمال خطرناکی را انجام دهند به عنوان مثال فایل های روی دیسک را پاک کرده و یا کل دیسک سخت را فرمت کنند. همچنین یک ویروس می تواند مجوز دسترسی به دستگاه را از طریق شبکه و بدون احراز هویت فراهم آورد.

برای اولین بار در سال ۱۹۸۴ واژه «ویروس» در این معنا توسط فرد کوهن در متون آکادمیک مورد استفاده قرار گرفت. د‍ر این مقاله که «آزمایشاتی با ویروس های کامپیوتری» نام داشت نویسنده دسته ای خاص از برنامه ها را ویروس نامیده و این نام گذاری را به لئونارد آدلمن نسبت داده است. البته قبل از این زمان ویروس ها در متن داستان های عملی و تخیلی ظاهر شده  بودند.

انواع ویروس

پنجره آسیب پذیری، دلیلی برای هک شدن

آیا تنها داشتن یک ضد ویروس قدرتمند و به روز یا  اعمال به موقع پچهای امنیتی تضمین مناسبی برای ایمنی سیستمهاست؟  پاسخ به این سئوال چندان که به نظر میرسد آسان نیست. پاسخ رسمی به این سئوال مثبت است. بعبارتی تولید کنندگان نرم افزار شما را مطمئن میکنند که تنها در صورت رعایت این موارد کامپیوتر شما ایمن خواهد بود. اما واقعیت چیز دیگریست. آنها تا زمانی که مجبور به اعتراف نشوند حقیقت را نمیگویند. تنها پس از آمدن یک دو جین ویروسها و کرمهای اینترنتی اخیر بود که میکروسافت وادار به اعتراف شد. البته حتی در همین شرایط هم باز چنان وانمود میشود که گویی اوضاع کاملا در کنترل است.

اجازه دهید تا باز گردیم به سئوال ابتدای بحث. پاسخ به این سئوال منفی ست. هرچند اعمال قواعد امنیتی، به روزرسانی نرم افزارها و سایر راهکارهای امنیتی (از جمله توصیه های IRCERT)  شما را تا حدود زیادی ایمن میکند اما هیچکدام تضمین صددرصدی به شما نمیدهند. واقعیت نه چندان خوشایند اینکه این راه حلها تنها افراد را در برابر تعدادی آماتور یا اصطلاحا Script Kiddies  و یا ویروسها مصون می سازند. اما کلاه سیاهها (حساب سازمانهای جاسوسی و شرکتهای بزرگ جداست!) کماکان هر زمان که بخواهند با چند کلیک میتوانند وارد کامپیوتر شخصی ما شوند. اخیرا یکی از موسسات مرتبط با سازمان جدید التاسیس امنیت داخلی آمریکا  طی گزارشی که برای این سازمان تهیه شده به یک فاکتور تعیین کننده اشاره کرده است: پنجره آسیب پذیری.

پنجره آسیب پذیری مدت زمان آسیب پذیری سیستم شما در برابر یک شکاف امنیتی یا حمله اینترنتی است. این زمان عبارت از فاصله میان کشف یک مشکل امنیتی (عموما توسط هکرها) تا پیدا شدن راه حل مربوطه (توسط شرکت مسئول) و در نهایت اعمال راه حل مربوطه توسط شما. سیکل متداول این ماجرا به این شکل است:

• روز اول: انتشار خبر وجود یک شکاف امنیتی در یکی از بولتنها و گروههای امنیتی
• روز چهاردهم تا شصتم: متخصصیت شرکت مسئول به وجود شکاف امنیتی مربوطه اعتراف میکنند. و شروع به تولید وصله امنیتی میکنند
• روز سی ام تا نود ام: تولید وصله امنیتی در شرکت مسئول و تست نرم افزار. این مرحله مهم ترین مرحله است زیرا در سالهای اخیر بسیار پیش آمده که یک وصله امنیتی بدون انجام تستهای کافی وارد بازار شده است و در نتیجه گرچه مشکل امنیتی اولیه را حل کرده است اما خود مشکلات جدیدی را ایجاد کرده است. این مشکلات جدید عمدتا مشکلات پایداری هستند اما گهگاه مشکلات امنیتی را نیز شامل شده اند. به این دلایل این روزها قبل از ارائه یک وصله امنیتی تستهای بسیاری  بر روی آن انجام میشود که این کار به زمان زیادی نیاز دارد. این زمان مهمترین بخش پنجره آسیب پذیری است.
• روز 60 تا 180: در این دوره وصله امنیتی مربوطه در دسترس عموم قرار میگیرد. جالب است بدانید این زمان در مورد شکاف ASN.1 چیزی در حدود 200 روز بود.
• روز 90 تا 270: طی این دوره وصله امنیتی به صورت عام توسط کاربران مورد بهره برداری قرار میگیرد.

نبرد فیلترها و تولیدکنندگان اسپم (۱)

فیلتر اسپم، نرم‌افزاری است که به سرویس دهنده ایمیل کمک می‌کند تا از عبور اسپم‌ (هرزنامه‌) جلوگیری کند. این فیلتر این عمل را معمولاً با شناسایی فرستنده ایمیل یا کلماتی که در موضوع و متن ایمیل بکار رفته انجام می‌دهد. در مقاله “اسپم چیست” به مواردی که موضوع اصلی بیشتر اسپم‌هاست اشاره شد. این فیلترها سعی در تشخیص این نوع ایمیل‌ها و جلوگیری از ورود آنها به صندوق‌پستی کاربرانشان یا نشانه‌گذاری آنها بعنوان اسپم می‌کنند.  اگر مدتهاست که از سرویسهای ایمیل معروف مانند Yahoo یا Hotmail استفاده می‌کنید،‌ حتماً با هر بار سر زدن به صندوق پستی خود با انبوهی از ایمیلها با عنوان Bulk mail یا Junk mail برخورد می‌کنید. قرار گرفتن این ایمیلها در این فولدرها بدلیل اینست که سرویس‌دهنده ایمیل آنها را بعنوان اسپم تشخیص می‌دهد. البته گاهی نیز این ایمیلها از Inbox شما سر در میاورند که نشاندهنده این است که عیلرغم اسپم بودن، توانسته‌اند از فیلتر اسپم عبور کنند. حتی گاهی شنیده می‌شود که بعضی ایمیلهای اصلی به فولدر مربوط به اسپم هدایت می‌شوند که باز هم نشان از تشخیص اشتباه فیلتر است. البته نیازی به نگرانی نیست. این اتفاق بندرت رخ می‌دهد.

فیلتر تطبیقی، نوعی از فیلتر است که قادر است اشتباهاتش در تشخیص اسپم‌ها را اصلاح کند و با آشنا شدن بیشتر با کلمات یا حقه‌هایی که در اسپم‌ها بکار میرود در تشخیص اسپم‌ها بهتر و دقیق‌تر عمل کند. 

فرستندگان اسپم هر روزه در حال استفاده از ابزار و روشهای پیچیده‌تری برای عبور دادن نامه‌هایشان از فیلترهای اسپم تطبیقی هستند. آنها از روشهایی مانند پنهان کردن پیغامها در متنهای بی‌ضرر تا تکنیکهای هوشمندانه‌تری که تلاش می‌کنند تا در توانایی‌های فیلترها در تشخیص اسپم  از غیراسپم اختلال ایجاد کنند، استفاده می‌کنند. در این مقاله و مقاله بعدی با چندتا از این  روش‌ها و نحوه مقابله با آنها از طرف فیلترها آشنا می‌شویم.

حملات پیشرفته تر

در حملاتی که تا اینجا مورد بررسی قرار گرفتند، یک SQL ساده به برنامه تزریق می شد. در صورتی که تدابیر لازمه اندیشیده نشود همه پایگاه های داده در برابر این نوع حملات آسیب پذیر هستند. به عنوان یک واقعیت همه سیستم های مدیریت پایگاه داده نقاط ضعف و قوت خاص خود را دارند و بنابراین امکان نفوذ به آنها برای مهاجم ها در هر زمانی وجود دارد.

یکی دیگر از حملات که از موارد قبلی پیشرفته تر است اجرای دستورات خارجی سیستم عامل می باشد از درون محیط سیستم مدیریت پایگاه داده است. به عنوان مثال SQL Server به کاربران اجازه می دهد که با استفاده از روال ذخیره شده۱ xp-cmdshell دستورات خارجی سیستم عامل را اجرا کند.

برای بهره گرفتن از این قابلیت کاربر می تواند در بخش ورود اطلاعات صفحه وب متن زیر را وارد نماید:

'exec master..xp-cmdshell 'net user HackUser Mypassword /ADD'--

در این صورت برنامه کاربردی عبارت SQL  زیر را ساخته و آن را به SQL Server  ارسال می نماید:

SELECT CustomerID, CompanyName, ContactName, ContactTitle FROM Customers WHERE CustomerID = ''exec master..xp-cmdshell 'net user HackUser Mypassword /ADD'--

SQL Server با این عبارت Sql  به عنوان دو دستور مجزا که به صورت دسته ای صادر شده اند برخورد می کند. این دو دستور به صورت زیر هستند:

اسپم چیست؟

اگر برای مدت طولانی است که از اینترنت استفاده می‌کنید، بدون شک تاکنون تعداد زیادی از ایمیل‌های ناخواسته دریافت کرده‌اید. بعضی ادعا می‌کنند که شما را بسرعت ثروتمند می‌کنند. بقیه قول محصولات یا خدمات جدید را می‌دهند. بعضی فضایی از صندوق پیستی شما را اشغال می‌کنند و از شما می‌خواهند که ایمیل را به بقیه ارسال کنید یا وب‌سایت مشخصی را ببینید. در جامعه اینترنتی ایمیلهای بعضاً تجاری ناخواسته، “اسپم” نامیده می‌شوند. اسپم اثری بیش از مزاحمت برای استفاده‌کنندگان اینترنت دارد و بطور جدی بازدهی شبکه و سرویس‌دهندگان ایمیل را تحت تاثیر قرار می‌دهد. و این به این دلیل است که فرستندگان اسپم از هزینه بسیار پایین ایمیل استفاده می‌کنند و صدهاهزار یا حتی میلیون‌ها ایمیل را در یک زمان ارسال می‌کنند. حمله‌های اسپم پهنای باند زیادی را می‌گیرد، صندوق‌های پستی را پر می‌کند و زمان خوانندگان ایمیل را تلف می‌کند. گاهی می‌توان اسپم‌ها را از عناوین عجیب، غیرمنطقی و مضحکشان تشخیص داد.

آمار زیر درصد ایمیل‌هایی را که در ماه‌های اخیر بعنوان اسپم تشخیص داده شده‌اند، به تفکیک ماه در نمودار و جدول زیر مشخص شده‌اند.

	درصدهایی که از کل ایمیل‌ها،  بعنوان اسپم شناخته شده‌اند (در مدت یک سال)
	March 2004	63%
	February 2004	62%
	January 2004	60%
	December 2003	58%
	November 2003	56%
	October 2003	52%
	September 2003	54%
	August 2003	50%
	July 2003	50%
	June 2003	49%
	May 2003	48%
	April 2003	46%

 

 دسته‌بندی اسپم‌ها

برای اینکه بدانید اسپم‌ها بیشتر حاوی چه موضوعاتی هستند و هر موضوع چند درصد از کل اسپم‌ها را شامل می‌شود، می‌توانید به جدول زیر نگاهی بیندازید:

(در قسمت بعد، در مورد روشهای مقابله با اسپم‌ها برای شما خواهیم نوشت.)

	توضیح	درصد	دسته
	ارائه کننده یا تبلیغ‌کننده کالاها و خدمات عمومی مانند: ابزار، خدمات تحقیقی، پوشاک و لوازم آرایشی	25%	محصولات
	ارائه‌کننده یا ارجاع دهنده مربوط به پول، بازار بورس و سایر فرصتهای مالی مانند: سرمایه‌گذاری، گزارشهای اعتباری، دارایی‌های ثابت و وام‌ها	20%	مالی
	ارائه‌کننده محصولات یا سرویس‌هایی که مربوط به افراد بالای ۱۸ سال است که معمولا نامناسب و اهانت‌آمیر هستند مانند: تبلیغات مربوط به مسائل جنسی	15%	بزرگسالان
	ارائه‌کننده یا تبلیغ‌کننده کالاها و خدمات مربوط به اینترنت و کامپیوتر مانند: میزبانی و طراحی وب.	7%	اینترنت
	ارائه‌کننده یا تبلیغ‌کننده محصولات و خدمات مربوط به  سلامتی مانند: معالجات پزشکی، دارویی و درمانهای گیاهی	7%	تندرستی
	موبوط به فعالیتهای کلاهبردای و فریبنده که تعمدا جنبه گمراه‌کننده دارند مانند: سرمایه‌گذاری در نیجریه، طرحهای هرمی و نامه‌های زنجیره‌ای	7%	فریبنده
	ارائه‌کننده یا تبلیغ‌کننده جوایز یا انجام فعالیتهای تفریحی با تخفیف مانند: پیشنهادهای گذارندن تعطیلات، کازینوهای آنلاین و بازیها	6%	اوقات فراغت
	بظاهر ولی نه واقعاً از طرف شرکتهای معروف که برای گول زدن کاربران بمنظور افشاشدن اطلاعات شخصی آنها مانند آدرس ایمیل، اطلاعات مالی و کلمات عبورشان است. مانند: اطلاعات شماره حساب، تایید کارت اعتباری و بروزرسانی صدور صورتحساب	5%	کلاهبرداری
	پیامهای تبلیغ کننده یک کاندیدای سیاسی، پیشنهادها  برای اهدای پول به یک حزب سیاسی، پیشنهادها برای محصولات مربوط به مبارزات انتخاباتی و غیره. مانند: حزب سیاسی و  انتخابات	2%	سیاسی
	پیامها با اطلاعات متعلق به تبلیغات یا خدمات مذهبی یا معنوی مانند: فیزیک، ستاره‌شناسی، بعضی مذاهب	1%	معنوی
	پیامهایی که به هیچ‌یک از گروههای فوق تعلق ندارند.	5%	سایر